Özet:Ülkemizde 1980’li yıllarda başlayan e-Dönüşüm sürecinin tarihsel gelişimi ve Dijital Dönüşüm hakkında kısa bir yolculuğa çıkıyoruz.
Ülkemizde e-Dönüşüm ihtiyacı 1980’li yıllarda gündeme gelmiş ve zaman içerisinde vazgeçilemez bir unsur halini almıştır. 1990 ve 2000’li yıllarda dünyada yaşanan bilgi ve teknoloji eksenli büyük dönüşüm, Türkiye’yi de yoğun biçimde etkilemiştir. “e-Dönüşüm Türkiye” sürecinin ilk aşamasını, 1993 yılında geliştirilen “Türkiye Bilişim ve Ekonomik Modernizasyon Projesi”, oluşturmuştur. 1997 yılında Bilim ve Teknoloji Yüksek Kurulu tarafından Türkiye’nin bilim ve teknoloji politikalarının oluşturulması konusunda atılan kritik adımlar;
- Ulusal Enformasyon Altyapısı Ana Planı’nın (TUENA) hazırlanması,
- Ulusal Akademik Ağ ve Bilgi Merkezi’nin (ULAKBİM) kurulması,
- Elektronik Ticaret Ağı’nın faaliyete geçirilmesi,
şeklindedir.
1998 yılında oluşturulan “Kamu Net Teknik Kurulu”, e-Dönüşüm Türkiye çalışmaları doğrultusunda e-Devlet’e geçiş süreci ve vizyonunun oluşturulmasında önemli bir yer tutmaktadır. Mart 2000’de AB tarafından yayınlanan “e-Avrupa Eylem Planı”ndan ülkemiz de önemli ölçüde etkilenmiştir. 2001’de gerçekleştirilen AB Liderler Zirvesi’nde, Türkiye’nin “e-Avrupa Projesi”ne imza atması, “e-Dönüşüm Türkiye” adı verilen bilgi toplumuna geçiş sürecinin başlamasına neden olmuştur.
2003 yılı Mart ayında, kamu kurumlarının bilgi ve iletişim teknolojisi yatırımlarına ilişkin stratejilerin belirlenmesi ve e-Dönüşüm Türkiye Projesi'nin koordinasyonu amacıyla, Devlet Planlama Teşkilatı (DPT) bünyesinde Bilgi Toplumu Dairesi (BTD) kurulmuştur. e-Dönüşüm Türkiye Projesi'nin başlıca hedefinin, vatandaşlara daha kaliteli ve hızlı kamu hizmeti sunmak, katılımcı, şeffaf, etkin ve basit iş süreçlerine sahip olmayı ilke edinmiş bir devlet yapısı oluşturmak olduğu belirtilmiştir. Aynı yıl “e-Dönüşüm Türkiye Projesi Kısa Dönem Eylem Planı” uygulamaya koyulmuştur.
DPT tarafından 2005-2006 yıllarında Bilgi Toplumu Stratejisi ve Eylem Planı (2006-2010) hazırlanmıştır. Türkiye’nin bilgi toplumuna dönüşüm sürecinde görev alması öngörülen başlıca kurumsal yapılar, “e-Dönüşüm Türkiye İcra Kurulu”, “Dönüşüm Liderleri Kurulu” ve “e-Dönüşüm Türkiye Danışma Kurulu” olarak belirlenmiştir.
e-Dönüşüm Türkiye Projesi’ne dair hedefler;
- Öncelikli olarak internet kullanımının artırılması,
- Tüm Kamu kurum ve kuruluşları tarafından sunulan hizmetlerin elektronik ortama taşınması,
- Bilgi ve iletişim teknolojilerinin kullanımını kolaylaştırmak amacıyla bir e-Devlet Portali’nin oluşturulması, olarak belirlenmiştir.
Bu ilkeleri edinmiş etkin bir devlet yapısının oluşturulabilmesi için de;
- Kamu hizmetlerinin sunumunda bilgi ve iletişim teknolojilerinin en etkin şekilde kullanılmasına olanak sağlayacak, yasal, idari ve teknik altyapının kurulması,
- Kolay, hızlı ve rahat erişilebilen ve kesintisiz/sürekli kamu hizmetinin sağlanması,
- Hizmet kalitesinin arttırılması,
- Kırtasiye işlemlerinin kontrol altına alınması,
- Harcamalarda tasarruf sağlanması,
- Şeffaflık sağlanarak, vatandaşın devlete olan güveninin arttırılması,
- Katılımcılığın artırılması gerekli görülmüştür.
e-Devlet gelişiminin en önemli aşaması e-Devlet Kapısı’nın kurulması ve yürütülmesidir. Kamu hizmetlerinin ortak platformda, tek kapıdan (portal) sunumunu ve vatandaşın Devlet hizmetlerine elektronik ortamdan güvenli ve etkin bir şekilde erişimini sağlayacak olan e-Devlet Kapısı’nın kurulması, işletilmesi ve yönetilmesi görev ve sorumluluğu Başbakanlık adına Ulaştırma Bakanlığı’na verilmiştir.
e-Devlet Kapısı projesinin Türksat’a verilmesiyle 2008 Aralık itibarıyla de e-Devlet Kapısı açılmış, böylece vatandaşa tek bir noktadan hizmet sunulmaya başlanmıştır.
e-Devlet hizmetlerinin kullanıcılara dönük yüzü olan e-Devlet Kapısı, kamu verilerinin paylaşımına aracılık eden, Kamudan Kamuya Veri Paylaşımı (G2G) sağlayan Kamu Uygulamaları Merkezi olarak adlandırılan altyapı, kurumlar arası veri paylaşımında bir düğüm noktası olma rolünü de üstlenmiştir.
e-Devlet’in tarihsel gelişimi sürecinde, Türkiye’de öne çıkan ve yaygın olarak hizmet veren başlıca e-Devlet Projeleri;
- Merkezi Nüfus İdari Sistemi (MERNİS),
- Tapu ve Kadastro Bilgi Sistemi (TAKBİS),
- Kimlik Paylaşım Sistemi (KPS), Saymanlık Otomasyon Projesi,
- Polis Bilgi Ağı (POLNET),
- Gümrük İdaresinin Modernizasyon Projesi (GİMOP),
- Ulusal Yargı Ağı Bilişim Sistemi (UYAP),
- Vergi Daireleri Otomasyonu Projesi (VEDOP),
- e-İhale (EKAP),
- e-Konsolosluk Projesi şeklinde sayılabilmektedir.
Cumhurbaşkanlığı Hükümet sistemine geçilmeden önce e-Devlet alanında, Kalkınma Bakanlığı, Ulaştırma Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı, Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı ile Başbakanlık İdareyi Geliştirme Başkanlığı’nın direkt rolleri söz konusu idi. Bu durum e-Dönüşüm süresinin uzamasına, mükerrer yatırımların yapılmasına ve en önemlisi koordinasyon sorunlarının yaşanmasına neden oluyordu.
Bu itibarla, Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemine geçiş ile birlikte, eşgüdümün sağlanması ve merkezi koordinasyon işlevi olan kurumsal ve güçlü bir üstyapının teşkil edilmesi maksadıyla, farklı kurumlarda ayrı ayrı sürdürülen e-Devlet ve siber güvenlikle ilgili çalışmalar Cumhurbaşkanlığı çatısı altında birleştirilerek, 2018 yılında Cumhurbaşkanlığı Dijital Dönüşüm Ofisi (CBDDO) kurulmuştur. Bu sayede stratejik bakış açısı ile koordinasyonun sağlanabileceği, çevik bir yönetişim mekanizması hayata geçirilmiştir.
Dijital dönüşümü hayata geçirmede doğru vizyon ve stratejinin varlığı ne kadar önemliyse, sürecin bu alanda bir lider öncülüğünde yürütülmesi de dijital dönüşümün hayata geçirilmesi açısından kritik öneme sahiptir.
Bu kapsamda, 2019 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 48 Sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi kapsamında Dijital Dönüşüm Ofisinin görev ve teşkilat yapısı detaylandırılarak, Dijital Dönüşüm Ofisi Başkanı, Kamu Dijital Dönüşüm Lideri olarak tanımlanmıştır.
Kamu Dijital Dönüşüm Lideri, kamu kurumlarının performans ve hizmetlerinin verimliliğini artırmak ve kamunun dijital dönüşümüne öncülük etmek amacıyla kamuda dijital dönüşüm stratejilerinin oluşturulması ve uygulama süreçleri başta olmak üzere dijital dönüşüm yol haritalarının hazırlanmasından sorumludur.
Dünyadaki örneklerde olduğu gibi Dijital Dönüşüm Ofisi’nin doğrudan Cumhurbaşkanına bağlı olması, hızlı ilerleme ve koordinasyon için bir fırsat olarak değerlendirilmektedir.
CBDDO’un görev alanları;
- Cumhurbaşkanımız tarafından belirlenen amaç, politikalara uygun olarak kamunun dijital dönüşümüne öncülük etmek, Dijital Türkiye (e-devlet) hizmetlerinin sunumuna aracılık etmek ve bu alanlarda koordinasyonu sağlamak,
- Dijital dönüşüm ekosistemini oluşturmak amacıyla kamu, özel sektör, üniversiteler ve sivil toplum kuruluşları arasındaki iş birliğini geliştirmek,
- Cumhurbaşkanınca belirlenen politikalar kapsamında kamu kurumları ve kritik altyapılara yönelik siber güvenlik stratejileri geliştirmek,
- Kamu, özel sektör ve üniversiteler arasındaki iş birliğinin artırılması suretiyle ulusal siber güvenlik ekosisteminin oluşturulmasına katkı sağlamak,
- Kamu kurumlarında ve kritik altyapı işleten kuruluşlarda bilgi güvenliği yönetim sisteminin kurulup işletilmesi hususunda çalışmalar yürütmek,
- Kamuda büyük verinin etkin kullanımına yönelik stratejiler geliştirmek, uygulamalara öncülük etmek ve koordinasyonu sağlamak,
- Kamuda yapay zekâ uygulamalarına öncülük etmek ve koordinasyonu sağlamak,
- Yerli ve milli dijital teknolojilerin kamuda kullanımının artırılması yoluyla geliştirilmesini sağlamak ve bu kapsamda farkındalık oluşturmak başlıkları altında toplanmaktadır.
Tüm Bakanlıklar ile iş birliği halinde çalışan Ofisin en önemli sorumluluğu; kamu, özel sektör ve toplumsal hayatın her aşamasında dijitalleşmenin sağlanmasıdır.
Bu doğrultuda Dijital Dönüşüm Ofisi bünyesinde kurulan;
- “Dijital Dönüşüm Koordinasyon Dairesi” ile ülkemizde insan, iş süreçleri ve teknoloji alanında bütüncül bir dönüşümün gerçekleştirilmesi,
- “Dijital Teknolojiler, Tedarik ve Kaynak Yönetimi Dairesi” ile teknolojiyi sadece tüketen değil üreten bir Türkiye olmak için, milli teknolojilerin ve yenilikçi çözümlerin geliştirilmesine katkı sağlanması,
- “Dijital Uzmanlık, İzleme ve Değerlendirme Dairesi” ile kamu kurum ve kuruluşlarının bilgi ve iletişim teknolojileri projelerinin planlanması ve yürütülmesine teknik destek sağlanması,
- “Siber Güvenlik Dairesi” ile siber güvenlikle ilgili politika, strateji ve eylem planlarını hazırlayarak ülke çapında etkin şekilde uygulanmasının sağlaması,
- Büyük Veri ve Yapay Zekâ Uygulamaları Dairesi” ile büyük veriden değer ekonomisine geçişin gerçekleştirilmesi,
- “Uluslararası İlişkiler Dairesi” ile CBDDO’nun görev alanına giren konularda uluslararası kuruluşlar ve ülkelerle işbirliğini artırmaya yönelik projelerin geliştirilmesi hedeflenmektedir.
Cumhurbaşkanlığı Dijital Dönüşüm Ofisi’nin kurulması ile birlikte kurumlar arası koordinasyonun sağlanabilmesi maksadıyla, Bürokrasinin Azaltılması ve Dijital Türkiye toplantıları gerçekleştirilmektedir. İlgili toplantılar, CBDDO koordinasyonunda ve Sayın Cumhurbaşkanı Yardımcımızın Başkanlığında; 16 Bakanlığımızı temsilen sorumlu Bakan Yardımcılarımız ve davetli diğer kurum ve kuruluşlarımızın temsilcilerinin katılımı ile gerçekleştirilmektedir. Bu sayede Dijital Dönüşüm süreci en üst seviyede sıkı bir şekilde takip edilebilmektedir.
Mustafa Murat GENCEL
İş Geliştirme Uzmanı
e-Devlet ve Bilgi Toplumu Direktörlüğü