“Yapay Zeka” için, insan benzeri yeteneklere sahip makinelerin tasarlanması bilimi diyebiliriz. Burada bahsettiğimiz olgu; planlama yapabilen, mantıklı düşünebilen, iletişim kurabilen ve öğrenen makinelerdir.
Yapay zekanın ortaya çıkışı 70 yıl öncesine dayanıyor; ancak yapay zeka, gerçek anlamda hayatımızda son 15 yıldır yer alıyor. OpenAI şirketinin piyasaya girmesi ile birlikte yeni bir kategori olarak karşımıza çıkan Generative AI, pek çok alanda önemli değişimlere neden oldu. yapay zeka, günlük yaşamımızda hemen her alanda kullanılır hale gelmiş durumda.
Farklı Sektörlerde Yapay Zekâ Projeleri
Her şeyi bir anda bu kadar etkileyen ve alışkanlıkları değiştiren bir teknolojinin iş hayatını da etkilemesi elbette kaçınılmaz. Yapay zekanın özellikle işgücü piyasasında rutin ve düşük seviyeli görevleri devralmasıyla birlikte negatif etkiler yaratabileceği endişesi sıklıkla dile getiriliyor. Tüm bu endişelere rağmen, yapay zeka, yeni iş kollarının oluşmasına da fırsat sağlıyor.
Örnek vermek gerekirse, muhasebeciler, bilgisayarlar yaygınlaşmadan önce hesap makinelerini kullanarak işlerini şimdiki hızlara göre çok daha uzun sürelerde bitirebiliyor, daha çok rutin ve angarya işlerle uğraşıyorlardı. Bilgisayar donanımlarının ve muhasebe yazılımlarının gelişmesi ile muhasebecilik ortadan kalkmadı; aksine muhasebeciler, daha fazla işi daha hızlı ve en önemlisi hatasız yapar oldular. Yapay zekanın da aslında insanların rutin görevlerini otomatikleştirmesi ile birlikte, insanların daha fazla işi daha hızlı ve daha hatasız biçimde yapmalarını sağlayarak, mevcut işlerini geliştirme konusunda destek olacağını düşünebiliriz.
Yapay zekanın metinden resme dönüştürme programları hem çok gelişti hem de herkesin kolayca kullanabileceği araçlar haline geldiler. Örneğin Bing’in Dall-E programını kullandığı resim oluşturucusunda yukarıda bahsettiğimiz muhasebeciyi oluşturmasını istedik. Geleceğin muhasebecisi için böyle bir görsel oluşturdu. Elbette bu görsel, “Yapay zekanın gözünden” oluşturulan bir muhasebeci. Ama yapay zeka ve robotikteki teknolojiler o kadar hızla gelişiyor ki, yakın gelecekte böyle bir muhasebeci gerçek hale gelseydi de şaşırtıcı olmazdı. Nitekim halihazırda Apple’ın satışa çıkardığı yapay zeka destekli AppleVision ürünü adeta “gelecekten gelmiş gibi” görünüyor. Artık “gelecek”, günümüzde karşımıza çıkmaya başladı bile!
Yapay Zeka Projelerinin Geçmişi, Bugünü: Per aspera ad astra!
Bilgisayar, temelde “işlem” yapmak ve sorunları “çözmek” amacıyla icat edildi. 1 ve 0’ların kombinasyonlarıyla günlük bilgiler “dijital”leşti. Elektrik akımının kapalı ya da açık olmasından başlayan bu macera, emekleyerek gelişti. “Zorluklardan yıldızlara (per aspera ad astra)” uzanan bu yolculuğun başlarında, Yapay zeka, bir yıldız gibi ötede parlıyordu.
“Yapay zeka” kavramı, 1950'li yıllarda ortaya çıkmıştır. 1956'da Dartmouth Konferansı, Yapay zeka alanının resmi başlangıcı olarak kabul edilmektedir. Bu dönemde, Alan Turing'in çalışmaları da yapay zeka alanında önemli bir kilometre taşıdır.
Yapay zeka, 2000’lere kadar olan süreçte, temel algoritmaların ve teorik yaklaşımların geliştirilmesi ile devam etti. Ancak, bu dönemde hızlı ve ses getirecek ilerlemeler kaydedilemedi. Aslında eksik olan bir şey vardı: Büyük veri!
2000’lerden sonra hayatımıza bilgisayarların üretilmesinden sonra internetin girmesi ile dijital izler oluşmaya başladı. Oluşan bu büyük veri havuzu sayesinde Yapay zeka uygulamalarının geliştirilmesi mümkün hale geldi. Google, Facebook, Microsoft gibi teknoloji devleri yapay zeka araştırmalarına büyük yatırımlar yapmaya başladılar. Derin öğrenme gibi yeni teknolojilerin geliştirilmesiyle birlikte, yapay zeka alanında büyük bir ivme kazanıldı. OpenAI ile beraber başlayan Generative AI, günümüzde tüm büyük şirketlerin odağında. Neredeyse her hafta, OpenAI’ın son ve en iddialı Generative AI modeli olan Chatgpt-4’e yeni bir rakip daha çıkıyor! Bu hafta Apple tarafından tanıtılan ReALM gibi…
Bu gelişmeler tarihte olmadığı kadar hızlı ilerliyor. Aslında burada birbirini tetikleyen bir mekanizma söz konusu: Hem yazılımcılar ve bilim insanları yapay zeka araçlarından yardım alarak daha fazla veriye daha hızlı erişebiliyorlar hem de Yapay Zeka araçları çokça kullanılmalarından dolayı daha iyi modeller ortaya çıkabilir hale geliyor.
Yapay Zekanın Geleceği: Gelecekte bizi neler bekliyor?
Gelecekte, yapay zekanın etkileri hem hız, hem keskinlik hem de kolaylık sağlaması açısından daha da derinleşecektir. Monoton iş süreçlerinin otomatikleştirilmesi ile birlikte, çalışanlar, Yapay zekanın sağladıklarıyla asıl yeteneklerini daha etkin bir biçimde kullanabileceklerdir. Ancak, yapay zekanın yaygınlaşması ve derinleşmesi, toplumsal ve etik meselelerin de ele alınmasını gerektirecektir. Nitekim veri gizliliği, işgücü piyasasındaki dengesizlikler ve etik sorunlar, yapay zekanın toplumsal yönünü oluşturmaktadır.
Yapay zekanın toplumsal etkilerinin olumsuz yönde olmaması için, yapay zekanın insan yaşamına etkileri gibi konuların dikkatle incelenmesi ve uygun politikaların belirlenmesi daha da önemli hale gelecektir. Bu amaçla, teknolojik stardartların ve hukuki regülasyonların tartışılması gelecekte karşımıza çıkacaktır.
Mustafa SARI
BT Yazılım Geliştirme Uzmanı
Yazılım Geliştirme Direktörlüğü