Kısa Özet: Vatandaşın başına bela mı yoksa her şehir için vazgeçilmez bir sistem mi? EDS kurulu olduğu şehirlerde biz vatandaşların sinirini bozmaktan başka bir işe yarıyor mu? Gerçekten trafik optimizasyonu, trafik kazaları ya da kent yaşantısının standartlar dahilinde bir yapıya kavuşturulmasında katkı sağlıyor mu?
Elektronik Denetleme Sistemi
Vatandaşın başına bela mı yoksa her şehir için vazgeçilmez bir sistem mi?
Yazımıza öncelikle Elektronik Denetleme Sistemi (EDS)’nin ne olduğunu açıklayarak başlayalım. EDS, trafikte yapılan kural ihlallerinin sensör, kamera, görüntü işleme ve çeşitli yazılım bileşenleri gibi günümüz teknolojileri ile sürekli olarak izlenmesini ve kural ihlallerinin tespitini sağlayan sistemlerdir.
Kazaların büyük bir kısmının sürücü hatalarından kaynaklandığını gösteren çalışmalar bulunmaktadır. Akıllı Şehir ve Akıllı Ulaşım Uygulamaları kapsamında yaygın olarak kurulmakta olan bu sistemler; aşırı hız, tehlikeli araç kullanımı, emniyet şeridi ihlali, kırmızı ışık ihlali gibi çok rastlanan sürücü hatalarını kolaylıkla denetleyip engelleyebilme noktasında etkili olmakta aynı zamanda şehir ve yol güvenliğinin sağlanması gibi faydalar da sağlamaktadır.
Günümüzde EDS kurulacak bölgeler, 2918 sayılı trafik kanuna uygun şekilde farklı paydaşların katılımı ile oluşturulan komisyonlar tarafından, kazaların ve trafik sorunlarının en çok yaşandığı noktaların tespiti ile belirlenir. Oluşturulan güzergâh ve noktalarda, baş üstü uyarı levhaları, yol kenarı tabelaları ve yol boyamaları gibi sürücülerin sistem ile ilgili bilgilendirilmesine yönelik çalışmalar yapılır. Sistemler Türk Standartları Enstitüsü tarafından uygunluk ve periyodik denetimlere tabi tutulur. Son olarak Emniyet Genel Müdürlüğü tarafından denetlenerek uygunluk verilerek sistem canlıya geçirilir.
EDS’nin başlıca kullanım alanları:
Koridor Hızı İhlal Tespit Sistemi (Ortalama Hız İhlal Tespit Sistemi – OHTS)
Belirlenen güzergahlar üzerinde oluşturulan koridorlardan geçen araçların ortalama hızlarının tespitini gerçekleştiren bir sistemdir. Otomatik plaka tanıma sistemi teknolojisi ile koridor giriş ve çıkış noktalarında araç plakaları uydu saati ile birlikte kayıt altına alınmaktadır.
Kırmızı Işık İhlal Tespit Sistemi (KİTS)
Bu sistemde kameralar, sinyalize kavşaklarda kırmızı ışık yanarken geçen (kırmızı ışık ihlali yapan) araçları tespit edip fotoğraflamaktadırlar. Bu fotoğraflar ilgili merkezlere aktarılarak cezai işlem başlatılmaktadır.
Park İhlal Tespit Sistemi
Trafik akışının yoğun olduğu bölgeler, acil ulaşım ağı ve tercihli otobüs yolları gibi park yasağının olduğu bölgelerde bu yasağı ihlal eden araçlar kameralar vasıtası ile7/24 gözlemlenmekte, ihlali gerçekleştiren sürücülere cezai işlem uygulanmaktadır.
Yukarıda belirtilenlere dışında Emniyet Şerit İhlal Tespit Sistemi, Yaya yolu İhlal Tespit Sistemi, Ters Yön İhlal Tespit Sistemi, Tramvay Yolu İhlal Tespit Sistemi gibi sistemler de bulunmaktadır.
Peki EDS kurulu olduğu şehirlerde biz vatandaşların sinirini bozmaktan başka bir işe yarıyor mu? Gerçekten trafik optimizasyonu, trafik kazaları ya da kent yaşantısının standartlar dahilinde bir yapıya kavuşturulmasında katkı sağlıyor mu?
Sürücülerin hız limitlerinin üzerinde ve aşırı hızlı araç kullanmaları trafik kazaları üzerinde etkili olan en önemli parametrelerden birisidir. Sürücülerin özellikle şehiriçi ve şehirlerarası yollarda yüksek hızlarda hareket etmeleri ölümle ya da yaralanma ile sonuçlanan çok sayıda kazaya sebep olmaktadır. Dünya Sağlık Örgütü (WHO) bu konuda 2018 yılında hazırladığı raporda, Dünya genelinde meydana gelen yaklaşık 1.35 milyon ölümlü kazanın yarısından fazlasının araçların hız limitlerinin üzerinde gitmesinden kaynaklandığını belirterek; aşırı hızın kazalar üzerindeki etkisine dikkat çekmiştir. Yüksek hızlarda sürücülerin çevresel etmenleri algılama ve reaksiyon süresi azalmakta ve bu durum kaza olasılığını arttırmaktadır. Bu durum, hemen hemen tüm sürücüler tarafından bilinen net bir bilgi olsa da birçok sürücü trafikte hızlı şekilde araç kullanma eğilimini sürdürmektedir.
Elde edilen verilere göre EDS kurulmasının ardından ölümlü trafik kazaları ve yaralanmalı trafik kazalarında ciddi azalmalar gerçekleşmektedir. Bu sistemlerin İskoçya’da 2005 yılında kurulması sonucu yapılan gözlemlerden tüm kaza sayısında %19, ölümlü kazalarda %46 ve yaralanmalı kazalarda ise %37 azalma sağladığı ölçülmüştür. İtalya’da yapılan farklı bir çalışmada ise, 80 km uzunluktaki bir koridor üzerine kurulan ortalama hız tespit sistemlerinin güvenlik üzerindeki etkisini araştırmış ve bu amaçla deneysel Bayes gözlemleri ile öncesi ve sonrası tahmin çalışmaları yürütmüştür. Elde edilen gözlem verilerinin tahmininden toplam kazalarda %31,2 azalma meydana geleceği öngörülmüştür. Ayrıca çalışma sonucunda sistemin ilk kurulumundan sonraki etkinin ilerleyen zamanlardaki etkiye göre daha fazla olduğu sonucuna ulaşılmıştır.
2015 yılında yapılan bir başka çalışmada ise Naples/İtalya’ya kurulan koridor ortalama hız ihlal tespit sistemlerinin hafif araçlar ve ağır araçların hız limitlerinden 20 km/sa üzerinde hareket etmelerini sırasıyla %84 ve %77 azalttığı sonucuna ulaşmıştır. Elde edilen bu sonuç, ortalama hız tespit sistemlerinin bir koridorda hareket eden araç hızlarındaki farklılığı önemli bir derecede azaltmayı başardığı sonucuna ulaşılmıştır. Araştırmalara göre EDS olan yollarda sürücülerin hız sınırına yakın hızlarda hareket etmeleri sebebiyle trafik akışının homojenleştiği ve bu durumunda trafik yoğunluğunu pozitif yönde etkileyerek seyahat sürelerini azalttığı gözlemlenmiştir.
EDS’lerin faydaları üzerine yapılan çalışmalardan ayrıca, hızları düzenleme, kaza sayısını azaltma vb. faydaların yanı sıra bu sistemlerin polislerin iş yüklerini büyük ölçüde azalttığı; ceza kesim ve tebliğ süresini kısalttığı için doğal olarak işlem süresine pozitif bir katkısının olduğu sonucuna ulaşılmıştır.
EDS’nin bulunduğu şehirde ölümlü ve yaralanmalı trafik kazalarını azalttığı günümüzde yadsınamaz bir gerçektir. Bu, insan hayatına ve kent yaşantısına tarif edilemez bir katkıdır. Sonuçta bu yazıyı okuyan hangi birey bir gün telefonunun acı bir haber vermek maksadıyla çalacağından korkmamıştır ki? Fakat bu büyük katkının yanında bazı yan etkileri de bulunmaktadır. Zorunlu Trafik sigortası ve araç kasko fiyatları şehirlerdeki kaza yapma oranlarına göre değişkenlik göstermektedir. Kaza yapma ihtimali daha yüksek olan illerde daha yüksek fiyat, trafik yoğunluğu ve riskin daha az olduğu ilçelerde ise daha düşük fiyatlandırma yapılmaktadır. EDS bulunan şehirlerde bu fiyatların azalmakta olduğu görülmektedir.
EDS sistemleri, ülkemizde geçmişte yaşanan ve vatandaşların tepkisine yol açan ceza tabanlı sistemlerden, ulaşım ve şehir güvenliğine öncelik veren, sürücülerin uygun şekilde bilgilendirilmesi ile modern ve güvenli trafik akışının sağlanmasına, can ve mal kayıplarının azami düzeyde azaltılmasına, sivil savunmaya, çevreye ve emisyon oranlarına katkıda bulunan sistemlere dönüşmektedir.
Sonuç olarak, EDS doğru şekilde kurgulandığında sadece biz vatandaşlara ceza yazılması amacıyla kurulan sistemler olmayıp gerek kent güvenliği gerekse trafik güvenliği için etkili sistemler olduğunu kanıtlamıştır.
TÜRKSAT olarak yeni dönemdeki bu çalışmaları doğrudan takip etmekte ve sistemlerin gelişimi yönünde yapılan çalışmaların içerisinde yer almaktayız.
TÜRKSAT Uydu , Kablo ve Bilişim alanında hali hazırda yer alan geniş hizmet yelpazesine ek olarak Akıllı Çözümler, Akıllı Şehircilik ve Akıllı Ulaşım Sistemlerine yönelik uygulamalarda yetkin kadrosu ve kamu tecrübesi ile, teknik danışmanlık, çözüm mimarisi, yazılım, sistem ve saha entegrasyonları ile kamu kurumlarına anahtar teslim profesyonel proje yönetim hizmetleri sunmaktadır.
Burak Korkmaz
Proje Yöneticisi
Bilişim İş Geliştirme ve Proje Yönetim Direktörlüğü